υπό Μ. Αρχιδιακόνου Μαξίμου
Τήν ἀπαρχήν τῶν Ἐθνῶν, ὁ οὐρανός σοι προσεκόμισε, τῷ κειμένῳ νηπίῳ ἐν φάτνῃ, δι’ ἀστέρος τούς Μάγους καλέσας, οὕς καὶ κατέπληττεν, οὐ σκῆπτρα καί θρόνοι, ἀλλ' ἐσχάτη πτωχεία τί γάρ εὐτελέστερον σπηλαίου; τί δὲ ταπεινότερον σπαργάνων; ἐν οἷς διέλαμψεν ὁ τῆς Θεότητός σου πλοῦτος. Κύριε δόξα σοι.
Παναγιώτατε Πάτερ καί Δέσποτα,
Λαέ τοῦ Θεοῦ,
Καί πάλιν ἐφέτος, Κυριακήν πρό τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως, ἠξιώθημεν, τῇ χάριτι τοῦ Κυρίου, νά προεορτάσωμεν ἐν πανηγυρικῇ εὐχαριστιακῇ συνάξει τά γενέθλια τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἑορτάζομεν τήν ἀπαρχήν τῆς σωτηρίας τῆς φθαρτῆς ἡμῶν ὑπάρξεως καί ὁλοκλήρου τῆς κτίσεως ἐκ τῆς δουλείας τῆς ἁμαρτίας τῶν παθῶν καί τοῦ θανάτου. Ὁ Χριστός δέν εἶναι ἄτομον, τό ὁποῖον χαρίζει ἀτομικήν σωτηρίαν καί ἀνάπαυσιν, δέν ἐνοικεῖ ἀτομικῶς εἰς ἕκαστον πιστόν, ἀλλ’εἶναι συλλογικόν πρόσωπον.
Ὁ Χριστός εἶναι τό κέντρον καί ἡ ζωοποιός κεφαλή ἐν ᾗ καί δι’ἧς ζωοποιεῖται καί ἑνοῦται ὁλόκληρον τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Καί ἡ ἔννοια τῆς κεφαλῆς ὑποδηλοῖ ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ πρῶτος ἐν τῷ ἐκκλησιαστικῷ σώματι. Τοιουτοτρόπως δημιουργεῖται ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ μία ἱεραρχική τάξις, ἡ ὁποία ἤρχισε ἤδη νά ἐμφανίζεται ἐν τῇ μεταποστολικῇ περιόδῳ διά τῆς ἐμφανίσεως ὁρατῶν κεφαλῶν τῶν Ἐπισκόπων εἰς τάς τοπικάς Ἐκκλησίας, ὡς ἄλλωστε μαρτυρεῖ ἐν προκειμένῳ καί ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος. Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι par excellence εἰκών Χριστοῦ, ὁ πατήρ καί ἡ κεφαλή τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος. Ὅπως δέν κατανοεῖται ἡ Ἐκκλησία ἄνευ τῆς κεφαλῆς, τοῦ Χριστοῦ, κατά τόν ἴδιον ἀκριβῶς τρόπον δέν νοεῖται τοπική Ἐκκλησία ἄνευ Ἐπισκόπου. Πάντοτε ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὑπῆρχε μία ἱεραρχική τάξις καί σειρά καί τοῦτο ἀποτελεῖ βασική ἐκκλησιολογική ἀρχή τῆς ἁγίας ἡμῶν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί θεμελιώδης διαφορά πρός Προτεσταντικάς Ὁμολογίας. Ἀργότερον δέ ἐνεφανίσθη μεταξύ τῶν Ἐπισκόπων ὁ πρῶτος Ἐπίσκοπος μιᾶς γεωγραφικῆς περιφερείας ὡς κεφαλή καί κέντρον ἑνότητος περισσοτέρων τοπικῶν Ἐκκλησιῶν.
Καί τό καίριον ἐρώτημα προβάλλει ἐνώπιον ἡμῶν: Δικαιολογεῖται θεολογικῶς ἡ ὕπαρξις τοῦ πρώτου εἰς ὑπερτοπικόν ἐπίπεδον ἤ οὐχί; Ὅ,τι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ εἶναι θεολογικόν καθίσταται ἀληθινόν, καί ὅ,τι εἶναι ἀληθινόν καθίσταται θεολογικόν. Ἅπαντα τά ἐγχειρίδια τῆς δογματικῆς θεμελιώνουν τήν ὕπαρξιν τοῦ πρώτου τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος, τοῦ Ἐπισκόπου, θείῳ δικαίῳ, δηλαδή ὡς ἀνήκοντος εἰς τήν οὐσίαν τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ θεσμός τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι θέμα πίστεως καί δόγματος καί ἡ μή ἀποδοχή τούτου σημαίνει ἀποστασία καί παρέκκλισιν ἐκ τῆς ἀληθινῆς καί ὑπό τῶν Ἁγίων Πατέρων παραδοθείσης πίστεως. Οὐδείς διανοεῖται εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν νά ἀμφισβητήσῃ θεολογικῶς τόν θεσμόν τοῦ Ἐπισκόπου.
Ἐάν συνεπῶς ὁ πρῶτος εἰς τοπικόν ἐπίπεδον ἔχει θεολογικήν δικαίωσιν, διατί ὁ πρῶτος εἰς τοπικόν καί ὑπερτοπικόν ἐπίπεδον νά μήν ἔχῃ; Τό ὡς ἄνω λογικόν ἐρώτημα προβάλλει ἐντονώτερον κατ’αὐτάς, δεδομένου ὅτι δημοσιευθεῖσαι κατά τό παρελθόν μάλιστα δέ καί προσφάτως μελέται ὀρθοδόξων θεολόγων ὑποστηρίζουν ὅτι συμφώνως πρός τήν Παράδοσιν τῆς πρώτης χιλετίας τό πρωτεῖον ὀφείλεται κυρίως εἰς τάς διοικητικάς καί ὀργανωτικάς ἀνάγκας τῶν Ἐκκλησιῶν καί συνεπῶς δίδεται ἡ ἐντύπωσις ὅτι οἱαδήτις ἀπόπειρα θεολογικῆς θεμελιώσεως τοῦ Πρωτείου δέν ἐρείδεται αὐστηρῶς ἐπί τῆς Παραδόσεως.[1]
Ὁ εἰκοστός αἰών ἐχαρακτηρίσθη ὡς ὁ αἰών τῆς Ἐκκλησιολογίας, κατά τόν ὁποῖον ἐγράφησαν ἀξιόλογοι μελέται περί τῆς φύσεως τῆς Ἐκκλησίας καί ἐντός τῶν πλαισίων τούτων συνεζητήθη καί συζητεῖται παγχριστιανικῶς καί διορθοδόξως τό θέμα τοῦ Πρωτείου. Καί ναί μέν δέν ὑπάρχει μία αὐστηρῶς ἀπό συστηματικῆς ἀπόψεως θεολογική θεώρησις τοῦ Πρωτείου εἰς τήν πατερικήν παράδοσιν. Πέραν ὅμως τούτου τοῦ ἱστορικοῦ ἐρωτήματος, τίθεται τό ἑξῆς σημαντικόν, καί κατά τήν ταπεινήν ἄποψιν τοῦ ἱεροῦ ἄμβωνος, θεολογικῆς φύσεως ἐρώτημα: ἐάν ἡ Συνοδικότης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὑπάρχει θείῳ δικαίῳ, δηλαδή εἶναι θείας φύσεως καί προελεύσεως, ὡς ἄλλωστε διδάσκει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησιολογία, διατί τό πρωτεῖον, τό ὁποῖον εἶναι ἀναπόσπαστον μέρος τοῦ Συνοδικοῦ θεσμοῦ, δέν δικαιοῦται θεολογικήν θεμελίωσιν; Οἱ κανόνες ἐπιβάλλουν τήν ὕπαρξιν τοῦ πρώτου ἐν τῷ θείῳ θεσμῷ τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ κανονική παράδοσις ἐμμένει πεισματικῶς εἰς τήν ἀναγκαιότητα τοῦ θεσμοῦ καί τοῦτο δύναται νά ἐξηγηθῇ μόνον θεολογικῶς. Ἄλλωστε, ἐάν τό πρωτεῖον ἦτο διοικητικῆς καί ἐκκλησιαστικο-πολιτικῆς φύσεως θά ἠδύνατο ἀνέτως νά καταργηθῇ. Εἶναι ἄλλωστε καί κοινή λογική διαπίστωσις.
Τό ὡς ἄνω ἐκτεθέν ἐπιχείρημα ὁδηγεῖ ἡμᾶς εἰς τήν ἀναζήτησιν θεολογικῆς βάσεως τοῦ Πρωτείου.
Ἡ θεολογική βάσις τοῦ Πρωτείου δύναται νά ἐξηγηθῇ ἀπό Τριαδολογικῆς σκοπιᾶς. Τό ἀρχέτυπόν του εἶναι ἡ ἱεραρχική σειρά καί τάξις τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅπου ὁ Πατήρ ὡς πρῶτος ἐκφράζει τήν ἑνότητα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί συνυπάρχει ἀχωρίστως καί αἰωνίως μέ τόν Υἱόν καί τό Πνεῦμα. Οὕτω, λοιπόν, ὁ Πρῶτος δέν νοεῖται ἄνευ τῆς Συνόδου, ἀλλά οὔτε ἡ Σύνοδος ἄνευ τοῦ Πρώτου.
Ἡ Ὀρθόδοξος θεολογία, ὀφείλει, ἐπιτέλους, ἐν πνεύματι νηφαλιότητος, νά ἀξιολογήσῃ θεολογικῶς τό πρωτεῖον καί νά ἀπαγκιστρωθῇ ἐκ τῶν πολεμικῶν σχημάτων τοῦ παρελθόντος, τά ὁποῖα συνετέλεσαν εἰς μίαν μονομερῆ ἀνθρωπίνῳ δικαίῳ θεμελίωσιν τοῦ πρωτείου ἐπί καθαρῶς ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτικῶν λόγων, καθώς καί ἐκ τῶν σχολαστικῶν ἀναζητήσεων εἰς πατερικάς μαρτυρίας. Καί μέ τήν αὐτήν θεολογικήν λογικήν καί ἐπιχειρηματολογίαν ὀφείλομεν νά ἐξετάσωμεν τό διαθρυλούμενον καί πολλάκις παρεξηγημένον παγκόσμιον πρωτεῖον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ.
Πῶς δύναται νά περιγραφῇ ἡ φύσις τοῦ πρώτου καί τῶν κατά τόπους πρώτων τῆς Ὀρθοδοξίας; Ἰσοδυναμεῖ πρός αὐθαιρεσίαν, μονοκρατορίαν καί μοναρχίαν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ; Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησιολογία ἀπορρίπτει μίαν τοιαύτην ἀντίληψιν καί ἐάν τυχόν παρατηρεῖται ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ ἰσοδυναμεῖ πρός σοβαράν παρέκκλισιν ἐκ τῶν ἐκκλησιολογικῶν καί δογματικῶν ἀρχῶν της καί παρουσιάζει μία εἰκόνα ὁμοίαν πρός ἐκείνην τῆς κατά τόν μεσαίωνα ἐμφανισθείσης μοναρχικῆς καί ἀπολύτου ἐξουσίας τοῦ Πάπα. Καί σημαίνει ἀντίφασις ἐν τοῖς ὅροις, διότι ἡ πρᾶξις ἀντιβαίνει πρός τήν θεωρίαν.
Ἡ διακονία τοῦ πρώτου τῆς Ὀρθοδοξίας ὁμοιάζει πρός τά λόγια τοῦ Ὑμνογράφου τῆς Ὑπακοῆς τῶν Χριστουγέννων, εἶναι, δηλαδή, ἐσχάτη πτωχεία διά τῆς ὁποίας διαλάμπει ἡ εὐθύνη τοῦ πρωτείου τούτου. Εἶναι κένωσις, θυσιαστική αὐταπάρνησις, προσφορά καί διακονία. Συντονισμός τῶν Πανορθοδόξων ἐνεργειῶν ἐν σεβασμῷ πρός τήν κανονικήν τάξιν καί τάς ἀρχάς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιολογίας. Εὐθύνη ἀγάπης καί κοινωνίας, ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ εἰς τήν ἑδραίωσιν τῆς ἑνότητος τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ἐκκλησιαστική διακονία πρός ἐπίτευξιν ὁμοφωνίας καί ὁμογνωμίας. Ἄλλωστε ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία ἀποδεικνύει διά τοῦ ἱστορικοῦ της βίου τήν ἔνδειαν τοῦ ἐν Σπηλαίῳ γεννηθέντος Κυρίου, φέρουσα τόν σταυρόν τοῦ μαρτυρίου καί τῆς μαρτυρίας ἐν ἀναστασίμῳ χαρᾷ καί δοξολογίᾳ. Οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς, οὐ περπερεύεται, παρά μόνον θυσιάζεται εἰς τόν βωμόν τῆς Πανορθοδόξου ἑνότητος, μή παραχωροῦσα βεβαίως τά ἱερά αὐτῆς προνόμια.
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Ἡ ἐνσάρκωσις τοῦ Θείου Λόγου ὑπενθυμίζει εἰς ἡμᾶς τό ἄπειρον μέγεθος τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ Πατρός πρός τόν πεπτωκότα ἄνθρωπον καί ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία ἐν ἀγάπῃ ἀσκεῖ τήν πρωθιεραρχικήν της διακονίαν. Εἶναι πορφυρωμένη μέ τό θεῖον αἷμα τῆς ἀγάπης τοῦ ἐνσαρκωθέντος Κυρίου της!
Καλά Χριστούγεννα!
[1] Βλ. τήν μελέτην τοῦ π. Εὐαγγέλου Κ. Πριγκηπάκη εἰς τήν ἐπιστημονικήν περιοδικήν ἔκδοσιν τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ρεθύμνου καί Αὐλοποτάμου «Νέα Χριστιανική Κρήτη», τ. 30-31, 2011-12.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου